Inhaalbeweginkje deel 2. In het tijdschrift Luister verscheen in 2017 ook een interview met ondergetekende, ter gelegenheid van het begin van ons langlopend project ‘Hours of Hildegard’ (september/oktober 2017). Hieronder een aantal fragmenten uit dat interview, zoals in Luister opgetekend door Margaretha Coornstra.
Hoe zou deze muziek in de twaalfde eeuw hebben geklonken? (MC)
‘Tja, dat is een vraag waarmee ik me al vele jaren bezighoud. Zowel wat betreft Hildegard muziek als het gregoriaans. In zo’n manuscript zie je alleen de toonhoogte aangeduid. Andere parameters ontbreken: je ziet geen ritme, geen tempo… Stel dat er ritmiek in zou zitten, hoe verhouden zich dan de lengtes van de noten onderling? Want maatstrepen zien we ook al niet. Uiteindelijk hebben we het hardop uitspreken van de tekst als uitgangspunt genomen. De ritmiek die we aanbrengen is geënt op de zogeheten ‘prosodie’: de zinsmelodie, de intonatie bij het lezen en de woordaccenten. En qua stemgebruik… moeilijk. Er zijn wel een paar traktaten bekend, maar die komen neer op ‘zing niet als een wezel en balk niet als een ezel’. Met andere woorden: er werd iets als ‘modesty’ verlangd, bescheidenheid, een soort middenmoot. Men gaf in die tijd ook al zangles en uit sommige bronnen kun je opmaken dat men bepaalde stemregisters als kopstem en borststem onderkende. Maar het blijft gissen.’
…
Ondanks Hildegards intellectuele en artistieke verdiensten voor de kerk, had ze toch meermalen een stevige aanvaring met de geestelijkheid.
‘Ja, dat gaat zo met mensen die op een of andere manier de aandacht trekken en in veel dingen heel bedreven zijn. Enerzijds wordt naar hen opgekeken, anderzijds ondervinden ze veel nijd en afgunst. Hildegard had waarschijnlijk een briljante geest en was al snel veel verder dan de doorsnee kloosterzuster. Ze had een diep geloof, dat ze zowel geestelijk als fysiek heel intens beleefde. Ze ervaarde ook lichamelijke sensaties. Daarbij kwam dat ze haar visies en gevoelens nogal prikkelend en voor sommigen zelfs opruiend wist te verwoorden, op een manier die niet altijd even goed paste binnen de officiële leer van de kerk. Niet alleen op lokaal niveau riep ze weerstand op — haar eigen abt en bisschop werden al wat onrustig van haar — maar wellicht ook in hogere kringen.’
[Over de ‘toeters en bellen’:]
‘We zoeken het in soberheid en volledigheid, door bijvoorbeeld de complete psalm bedaard uit te zingen. Natuurlijk vind ik het prima als mensen bourdons en belletjes gebruiken. Zelf hebben we in 2013 ook een Hildegard-cd uitgebracht, URSULA11, waarop het arrangement veel uitgebreider is, inclusief parallelle kwarten, bourdons en het spel tussen soepele ritmiek tegenover een bijna obstinaat ritme in het gregoriaans. Allerlei toevoegingen dus, die absoluut erg leuk zijn om te doen! Maar in ‘Hours of Hildegard’ houden we het sober en traag, op een manier die toch recht doet aan het genre en aan de chemie van Hildegard von Bingen.’
Na hippe concepten als slow cooking en slow writing introduceert Psallentes dus ook slow singing?
‘In zekere zin wel, ja. Slow singing, waarom niet? En natuurlijk is dat atypisch. Want, excuseer het cliché, we leven toch in een zapcultuur met veel hectiek en afleiding: de smartphone is altijd in de buurt. Maar ‘Hours of Hildegard’ is echt een project van de traagheid. We zingen alles heel zorgvuldig, we doen het rustig aan. En als die traagheid resulteert in veertien of misschien wel vijftien cd’s, dan is dat oké. We laten ons door niemand opjagen.’
Hendrik Vanden Abeele, 23 januari 2021
Noot: deel 2 van ‘Hours of Hildegard’ is al een tijdje geleden opgenomen, en zou, als alles goed gaat, deze zomer moeten verschijnen. Van zodra de virus-mist (eerst stond er abusievelijk ‘virus-mest’, dat had ook gekund) een beetje optrekt plannen we opname vier en vijf. Hou Psallentes.com in het oog — bijvoorbeeld door je te abonneren op onze berichten. Dank voor het geduld!
Psallentes Oude Muziek 
Leave a Reply