Santiago de Compostela, al meer dan duizend jaar lang het beroemdste bedevaartsoord van de Christelijke wereld, was een plek waar de liturgie gevoed werd door een uitzonderlijk rijke muzikale cultuur. De liturgie in andere bedevaartsoorden – zoals elders op het Iberisch schiereiland bijvoorbeeld de Abdij van Montserrat nabij Barcelona, zie de volgende aflevering – kende ook wel een grote rijkdom, maar in Compostela (en in de kerken en abdijen op de weg er naar toe) gebeurde toch iets bijzonders: een belangrijk deel van een polyfone traditie werd er geboren, ontwikkeld, of minstens uitgebreid beoefend. Getuige hiervan is de 12de-eeuwse Codex Calixtinus. De naam van het manuscript verwijst naar Paus Calixtus II, die voor hij paus werd in 1119 abt geweest was van de Abdij van Cluny. Deze Bourgondische abdij lag ook op de weg naar Compostela, en toen Calixtus eenmaal paus was, zou hij een belangrijke promotor worden van bedevaarten, in het bijzonder dan van de bedevaart naar Compostela. Het boek, of een deel ervan, werd rond 1160 geschreven door (of op zijn minst samengesteld door) Aymeric Picaud, een Franse monnik en pelgrim uit de Poitou.

Het hele manuscript beslaat 195 folio’s (dus bijna vierhonderd bladzijden), en het is 29,5 op 21 cm groot. Van de vijf delen in dit boek bevatten er twee muziek: er is gregoriaans en andere éénstemmigheid, en er zijn twintig meerstemmige stukken. Het eerste boek bevat het genoemde gregoriaans, met muziek voor de verschillende Jacobus-feesten: de vooravond (24 juli) van het feest van de passie van Jacobus (25 juli), de dagen erna tot aan het octaaf (26 juli tot 1 augustus), de translatie (overplaatsing van het lichaam) van Jacobus (30 december) met ook weer de dagen daarna tot aan het octaaf (6 januari). In boek twee worden 22 wonderen beschreven die aan de tussenkomst van de Heilige Jacobus werden toegeschreven. Het derde boek beschrijft in detail het verhaal van het leven en de dood van Jacobus, tot en met de verplaatsing van zijn lichaam naar Galicië. Een onderdeeltje van het manuscript, het vierde boek, werd in 1619 uit het manuscript gehaald (waarom, dat is niet duidelijk); het bevat verhalen over de entourage van Karel de Grote, zoals opgeschreven door Tupin van Reims – althans, dat werd ten tijde van het ontstaan van het manuscript zo beweerd. Deze Tupin, aartsbisschop van Reims in de achtste eeuw, verschijnt overigens als een van de paladijnen van Karel de Grote in één van de chansons de geste (zie aflevering 21), namelijk het beroemde Chanson de Roland. Dat is dus het vierde boek. Het vijfde boek ten slotte bevat de beroemde beschrijvingen van de mogelijke routes naar Santiago. Daarmee is dat vijfde boek eigenlijk een van de oudst bekende toeristische gidsen. Het is het supplement bij dit vijfde boek dat de genoemde muziek bevat. Continue reading “[NL] Musica Mediaevalis 13/40 — Codex Calixtinus” →