Ter ere van Maarten, en van Hans

De in Gent geboren zanger en componist Jacob Obrecht (1457/58-1505) verbleef een aantal jaren in Brugge, waar hij mogelijk in 1486 de Missa de Sancto Martino schreef. Als ruggengraat van deze mis gebruikte Obrecht niet minder dan negen verschillende gregoriaanse onderdelen van het officie voor de heilige Martinus van Tours: een invitatorium en acht antifonen. Die gregoriaanse melodieën verschijnen ofwel als cantus firmus (een rode draad van traag verlopende noten doorheen de polyfonie) ofwel als parafrase (waarbij de oorspronkelijke melodie wordt versierd en aan de behoeftes van de polyfonie wordt aangepast, met bovendien overname van bepaalde karakteristieken van die melodieën in andere stemmen dan de tenor). Het levert een sterk samenhangend en bij wijlen virtuoos geheel op, getuigend van Obrechts uitzonderlijk creatief talent.

Reinhard Strohm schrijft in zijn boek (1985) over het Brugse muziekleven in de late middeleeuwen, dat de Missa de Sancto Martino waarschijnlijk de mis is die door zijn collega musicus Pierre Basin besteld werd voor de Martinuskapel van de Sint-Donaaskerk. Basin moest boete doen voor het erop na houden van een ‘bijzit’, en stelde daartoe met een gift een jaarlijks te zingen mis in ter ere van de heilige Martinus (met feestdag 10 november). Basin zou ook een bedevaart naar Rome ondernemen, maar kwam niet verder dan Aardenburg. De mis kan volgens Jennifer Bloxam (1987) ook veel later zijn geschreven: bepaalde antifonen die Obrecht in de mis gebruikt zijn niet terug te vinden in overgebleven bronnen uit de Brugse liturgie, maar wel in Antwerpen, waar Obrecht later werkte. Op stilistische grond kan de datering 1486 echter wel degelijk kloppen, getuige de argumentatie hierover in het standaardwerk van Rob Wegman (1994) over Obrecht en diens missen.

Het concert ‘Jacob Obrecht. Missa de Sancto Martino’ is onderdeel van het project ‘To Memling’ waarin Psallentes kunstwerken van Hans Memling (1430/40-1494) bezingt. Hier kijken we naar de ‘Diptiek van Maarten van Nieuwenhove’ uit 1487 — slechts een jaar na het jaar waarin de mis van Obrecht vermoedelijk gecomponeerd werd. Maarten van Nieuwenhoven, een vooraanstaande Bruggeling, liet zich door Memling afbeelden als devoot Christen, biddend tot de Madonna. Op de achtergrond is zijn patroonheilige te zien, Martinus van Tours. De mis van Obrecht is uiteraard aan deze heilige Martinus gewijd, vandaar dat de orgeltussenkomsten in dit programma vooral de Mariale devotie zullen weerspiegelen. Zo wordt recht gedaan aan de twee centrale thema’s van Memlings diptiek.

Eerstvolgende gelegenheid om dit alles te aanhoren is dinsdag 8 mei ter Begijnhofkerk Leuven. Een organisatie van Convento! Tickets vooraf kopen is veel interessanter dan op de dag zelf — doe het hier.

Met Kerlijne Van Nevel, Gunther Vandeven, José Pizarro, Peter Maus, Elisabeth Colson, Veerle Van Roosbroeck, Diederik Rooker, Rob Cuppens, Sarah Van Mol, Steve Dugardin en Hendrik Vanden Abeele. En met Michaela Riener, Bart Uvyn en Bart Jacobs.