Wie weet ligt onze Pancratius er wel bij!

Vandaag werd bekendgemaakt dat archeologen in het Gentse Duivelsteen onverwacht op drie gemummificeerde lichamen zijn gestoten. Ze lagen niet in de grond, maar in kisten tussen twee vloerniveaus, wat hun uitzonderlijke bewaring verklaart. Volgens de eerste analyses gaat het om broeders van de orde der Hiëronymieten, die in de vijftiende en zestiende eeuw actief waren in Gent. Hun klooster stond bekend om zijn Latijnse school én om het scriptorium waar liturgische boeken werden vervaardigd.

Dat nieuws doet me wel wat. Aan het prille begin van de loopbaan van Psallentes – het ensemble dat ik oprichtte om laatmiddeleeuws gregoriaans te doen herleven – ben ik in het OCMW-archief van Brugge de twee grote gradualen gaan bekijken die in 1504 en 1506 werden geschreven door broeder Pancratius de Lyra, een van die Gentse Hiëronymieten. De boeken waren toen nog nauwelijks bekend of onderzocht (later werden het ‘Topstukken‘); in een vergeeld bezoekersregistertje stonden amper een handvol namen. Met mijn gloednieuwe digitale SONY-camera – ik denk een Cyber-shot DSC-F2, gekocht in 1998, naar huidige maatstaven ongelofelijk primitief – heb ik daar toen mijn allereerste foto’s van een middeleeuws gregoriaans manuscript gemaakt. Groot was mijn verbazing toen ik vaststelde dat de manuscripten gehandtekend zijn – een uitzonderlijk feit.

Een vriendelijke dame die voor het OCMW-archief zorgde liet me toen ook een archiefstuk zien waaruit bleek dat de manuscripten besteld waren door het Brugse gasthuis van Maria Magdalena, een ‘leprozerie’. (Noot: inmiddels bevinden de manuscripten zich in de Openbare Bibliotheek Brugge.)

Sindsdien heeft Psallentes vaak gezongen uit die Brugse manuscripten. Ze zijn monumentaal van formaat en op de belangrijkste bladzijden versierd in de zogenaamde Gent-Brugse stijl – bijtjes en bloemetjes, weet je wel. Hun verfijnde schrift, met zorg neergezet door Pancratius, heeft ons altijd begeleid en geïnspireerd, tot op vandaag. En het idee dat in Gent nu, vijf eeuwen later, misschien wel het lichaam van Pancratius aan het licht komt, is tegelijk ontroerend en bevreemdend.

Want het is in zekere zin een ontmoeting met de man wiens adem nog tussen de folio’s van de manuscripten hangt – vermengd met het DNA van de dieren die hun huid tot perkament gaven. Ook bijzonder: in diezelfde graduales herkennen we de hand van een vrouw, Cornelia van Wulfschkerke van het Brugse karmelietessenklooster, die waarschijnlijk de miniaturen schilderde. Zo raken de stemmen van mannen en vrouwen, toen en nu, in elkaar verstrengeld. Psallentes begon als mannenensemble, maar zingt vandaag vooral met vrouwenstemmen – een cirkel die, met dit nieuws uit Gent, nog iets ronder lijkt te worden. Mooi toch, zo op een zaterdagochtend?

Hendrik Vanden Abeele

Ps. Psallentes is op zoek naar ondersteuners. Voor 11 cent per dag word je lid van de Psallentes Centimeters. Je steunt ons dan met €40 euro voor het lopende jaar. Bovendien krijg je de nieuwe cd ‘Sauvegarde’ (Begijnhof Brugge) exclusief toegestuurd – de officiële release is pas in september 2025. Wil je ons helpen? Stort dan vandaag nog €40 op rekeningnummer BE62 7340 1182 9561 van Psallentes vzw. Geef ook je naam (indien anders dan op de overschrijving) en adres mee, of/en stuur een mailtje aan hendrik.vda[at]me.com. Eeuwig en één dag dankbaar!

Psallentes vzw geniet structurele ondersteuning door de Vlaamse overheid, en krijgt een jaarlijkse toelage van de Stad Leuven