14•11•2024 Bornem [B] Moeder! met Bart Jacobs

Tweeduizend jaar lang al wordt Maria bezongen. Sommige teksten over haar behoren nu tot de vaste gezangen, elke dag opnieuw bij haar beeltenis weerklinkend. In het programma ’Moeder!’ van Bart Jacobs en Psallentes krijgen een aantal van die veelgezongen teksten ruime aandacht. Het Alma redemptoris mater, dat de nadruk legt op Maria als maagd. Het Magnificat, dat aan Maria een sprekende stem geeft, bij het bezoek aan haar eveneens zwangere nicht Elisabeth. En het Salve regina natuurlijk, dat enerzijds Maria’s majesteitelijkheid benadrukt, en aan wie we anderzijds om hulp vragen: ’wees onze voorspreekster, kijk naar ons met barmhartige ogen’.

Ook minder gekende Mariale teksten zijn veelvuldig op muziek gezet. In de latere middeleeuwen was er een wildgroei van Mariale liturgie. Tientallen zogenaamde sequensen werden geschreven, in vaak zeer doorwrochte Latijnse verzen. Het Salve mater Salvatoris is er een voorbeeld van, zoals ook het Inviolata. Omdat die sequensen zo onbijbels waren, en omdat ze net vanwege dat doorwrochte soms een beetje aan hun doel voorbij leken te schieten, werden ze ten tijde van het Concilie van Trente bijna allemaal uit de officiële liturgie gehaald. Als je kon aantonen dat je al enkele honderden jaren de traditie had om die of die sequens te zingen, dan mocht je het blijven doen. De sequens die als een van de enige de contrareformatorische ingrepen overleefde was het Stabat mater.

Het is een sterk beeld: een moeder staat te wenen bij haar stervende zoon. Zelfs voor de andere dieren op deze planeet is het verliezen van een kind zwaar om dragen. Tahlequah, een orka die leeft in de Stille Oceaan, kreeg in 2018 een dochter (door mensen Tali genoemd) die nauwelijks een half uur na de geboorte stierf. Moeder Tahlequah vertoonde een voor niet-menselijke dieren uitzonderlijk lange rouwperiode, waarbij ze haar dode kalf zeventien dagen lang bij zich hield. Toen ze uiteindelijk toch afscheid nam had ze 1600 km gezwommen, voortdurend haar dode kind voor zich uit duwend. 

Dat soort oerinstinct, die onvoorwaardelijke toewijding aan het kind, zien we in Maria verpersoonlijkt. In ‘Moeder!’ bezingen we deze ’bloem van het veld’ met composities van onder meer Benoit, Lemmens, Van Durme en Guilmant. Na de middeleeuwen is de negentiende eeuw dé tijd van Mariale devotie gebleken. De aandacht voor moeder Maria en haar talloze kwaliteiten levert een heel dik boek pakkende muziek op. In ’Moeder!’ presenteren we enige bladzijden uit dat boek, gezongen door de vrouwen van Psallentes – zelf ook moeders – en door Bart Jacobs gespeeld op het Bornemse Vereeckenorgel uit 1891. Er is bijna geen geschikter instrument te bedenken om Maria op negentiende-eeuwse wijze eer te bewijzen. 

Informatie en tickets hier.

Campagnebeeld en tekst Hendrik Vanden Abeele