Roepen en geroepen worden

We wilden met Psallentes iets doen rond oude psalmvertalingen. Met psalmen is er iets moois aan de hand. Je kan ze als onderdeel bekijken van het Oude Testament – wat ze uiteraard zijn – maar het zijn ook zeer menselijke getuigenissen, poëtisch uitgewerkt. Er worden gevoelens in uitgedrukt die de geloofsbelijdenis ver overstijgen. In die psalmen wordt heel vaak om hulp geroepen –  want la condition humaine, tjongejonge, het is toch wat hé.

Vanuit onze missie zijn we bij Psallentes veel met Latijn bezig. Veel psalmen zijn in die oude taal goed bekend. Er is een reusachtige hoeveelheid gregoriaans op psalmtekst in het Latijn, en veel van dat gregoriaans kreeg – rechtstreeks dan wel met een grote omweg – een meerstemmige behandeling: de polyfonie. Maar moet dat nu, altijd dat Latijn? ‘Ik wil de inhoud van zo’n psalm wel laten binnenkomen, maar er zit zo’n drempel voor?’ Het antwoord is: probeer eens een zestiende-eeuws alternatief in het Nederlands.

In die zestiende eeuw kwam in Antwerpen een boekje op de markt (hier Plantin-Moretus-conservator Zanna van Loon daarover), dat berijmingen aanbood van alle 150 psalmen. De maker van het boekje baseerde zich op 150 verschillende wereldlijke melodietjes, soms echte deuntjes, muziekjes die mensen in het hoofd hadden. Op het ritme en het metrum van zo’n liedjes maakte de dichter dan strofische berijmingen van de psalmen. In het Nederlands, of om het preciezer te zeggen: in een bovenregionale variant van het Brabants. Professor Frank Willaert legt het je graag uit. 

Ons oog viel op de woorden ‘Ick heb gheroepen’. Dat zijn de eerste woorden van psalm 141. In het Latijn: ‘Domine clamavi ad te’. We hebben het verlangen gehoord te worden. Als je pijn hebt, wil je aan iemand kunnen zeggen hoeveel pijn het doet. Zit je in nood, dan kan het al helpen dat iemand naar je luistert. Toen we deze woorden voorlegden aan zuster Mieke, overste van de Zusters van de Bermhertigheid Jesu, merkte ze meteen op dat naast het zelf roepen (om hulp, om een beetje aandacht), er ook zoiets is als geroepen worden. ’Ick heb gheroepen’ van Griet Teck gaat over het roepen, en over het geroepen worden.

Kom film(s) bekijken en live muziek door Psallentes beluisteren in de kapel van de psychiatrische kliniek OLV in Brugge. Achter het station. Programmatie en tickets: het Concertgebouw Brugge. Tot dan!

Foto: still uit ‘Ick het gheroepen’, een film van Griet Teck. Astrid Stockman in gesprek met drie zusters.

Tekst: Hendrik Vanden Abeele

Psallentes wordt structureel ondersteund door de Vlaamse overheid. Dankbaarheid!