Hmm, de titel van deze bijdrage is enigszins misleidend. Het is namelijk zo dat elke sequens op een of andere manier een trope is. Dus ‘over tropen’ zou hebben kunnen volstaan. Anderzijds, omdat van alle tropen de sequensen de beroemdste zijn en het meeste voorkwamen in de Middeleeuwse muziek, en ook omdat volgens bepaalde theoretici de sequensen niet zomaar als tropen mogen behandeld worden, daarom mag de gebrekkige titel toch blijven staan.

Een trope is, kort gezegd, een toevoeging aan wat al bestond. We laten even alle taalkundige connotaties achterwege (ook in de taalkunde kent men de ‘trope’, maar die stijlfiguur is nauwelijks verwant met de muzikale trope) en concentreren ons onmiddellijk op de verschillende vormen waarin een trope zich in de Middeleeuwse muziek laat zien. Theoretici hebben keer op keer geprobeerd helderheid te scheppen in de wereld van de trope, maar het blijft toch een moeilijke zaak. Laat het ons bij de essentie houden. Dus: een trope is een toevoeging aan wat al bestond. Stel je hebt een melodietje, en je voegt aan dat melodietje een extra melisme toe, een extra melodie, om het wat rijker te maken. Dat is een trope. Ander voorbeeld: je hebt een lange melisme, en op de noten van die melisme (die normaal op één klinker zou gezongen worden) schrijf je een tekst, met laat ons zeggen één lettergreep per noot. Dat is een trope. Of nog: je hebt een introitus, een intredezang, bijvoorbeeld de Puer natus van de dagmis van Kerstmis, en je besluit die introitus met een nieuwe tekst en een nieuwe melodie in te leiden, op die manier toevoegend aan de luister van de dag. Dat is een trope.

Met de voorbeelden in de vorige alinea zijn de drie vormen van tropes aangegeven: een extra melodie, een extra tekst, of een extra tekst en melodie. Wanneer, zoals in het tweede geval, tekst toegevoegd wordt aan een bestaande melodie, wordt het al eens prosula of prosa genoemd, soms ook verba of versus. Wanneer, zoals in het derde geval, extra muziek (tekst en melodie) wordt toegevoegd, dan noemen we het gewoon trope, of ook wel laudes, of (helaas ook) versus.

Al in het midden van de negende eeuw (bij het concilie van Meaux in 848) begonnen kerkelijke overheden te klagen over het uitdijende gebruik van tropen. Het leidde te veel de aandacht af van het gekende repertoire. Nochtans valt wel op Continue reading “[NL] Musica Mediaevalis 9/40 – Over tropen en sequensen” →