Psallentes is te gast bij Koorlink (ter AMUZ, Kammenstraat, Antwerpen) nu zondag 13 oktober 2019 om 11u. Een nieuw programma, rond de zestiende-eeuwse Souterliedekens. Psallentes, met speciale gast danseres Philine Janssens.
Al vele eeuwen lang worden in de christelijke liturgie psalmen gezongen. De honderdvijftig liederen uit het Bijbelse boek vormen de kern van het koorgebed, acht keer per dag. De heilige Benedictus van Nursia legde dit als een van de eersten vast in zijn kloosterregel. Latijn was voor het reciteren van psalmen de standaardtaal, maar vanaf de vijftiende en zeker de zestiende eeuw, uiteraard in de context van het humanisme en de Reformatie, begon men ook de volkstaal te gebruiken. Zo verscheen in 1540 bij de Antwerpse drukker Symon Cock een boekje met in het Nederlands vertaalde psalmen, in metrische rijmvorm. Die kregen de naam ‘Souterliedekens’, waarbij ‘souter’ een verbastering is van ‘psalter’ of ‘psautier’. Cock voegde voor elke psalm ook een melodie toe, die vaak ontleend was aan wereldlijke liederen — de kruisbestuiving tussen wereldlijke en geestelijke muziek was in die tijd gebruikelijk. Enige jaren later verschenen dan bij een andere Antwerpse uitgever, Tielman Susato, dezelfde Souterliedekens in driestemmige zettingen van de hand van Jacob Clemens non Papa.
Aangezien Souterliedekens dus gewoon psalmen zijn, en psalmen in officie-verband gezongen worden, presenteren we een en ander alsof het drie korte gebedstijden betreft — laat ons zeggen prime, terts en sext. Daarbij weerklinkt telkens de typische opener (Deus in adiutorium), een antifoon met psalm, soms nog een tweede antifoon met psalm, een stukje hymne, en een afsluiter (Benedicamus Domino). Voor de antifonen en de hymne kozen we voor het feest van Johannes de Doper. (De eerste strofe van de hymne voor Johannes de Doper leverde, door elke eerste lettergreep van een nieuwe regel te isoleren, de notennamen Ut, Re, Mi, Fa, Sol en La.) En, zoals dat gaat in gebedstijden, zingen we elke psalm ook ‘in extenso’.
Deze drie korte gebedstijden hebben we met een gouden kader omlijst (‘vooraf’ en ‘nadien’): dat kan dan niet anders dan vooral Mariaal zijn. In de openingssequens — een lofzang op de Drie-eenheid — hoor je vanuit de typische eenstemmigheid een voorzichtige meerstemmigheid ontstaan. Het Magnificat dat erop volgt, zingen we op muziek van Dufay, honderd jaar ouder dan Clemens non Papa. Een beetje anachronistisch hebben we er alvast de tekst van het Magnificat op gezet, uit de Souterliedekens (waar Dufay’s melodie als basis werd gebruikt). Op die manier kunnen we de vergelijkbare driestemmige polyfonie van Dufay laten proeven, alvorens in de Souterliedekens zelf Clemens non Papa aan het woord te laten.
Aan het eind van het programma gaan we opnieuw Mariaal — de cirkel wordt gesloten. Een Salve regina wordt gebruikt als Magnificat-antifoon, en het Magnificat zelf weerklinkt alternatim in gregoriaans, en polyfonie van, jawel, Clemens non Papa — deze keer dus in het Latijn. Het is in deze Salve-Magnificat constructie dat we Philine Janssens enige bewegingsruimte geven…
Hendrik Vanden Abeele
Psallentes Oude Muziek 
Blij met de uitleg. Mooi programma