13•12•2018 Turnhout [B] La Fête-Dieu

Op 2 december 1998 werden 13 Vlaamse begijnhoven erkend als UNESCO-werelderfgoed. In 2018 vieren we de twintigste verjaardag van deze erkenning. Psallentes presenteert op 13 december 2018 te Turnhout, om 20u15 in de Begijnhofkerk, een project rond het typisch Luikse liturgische feest van het Heilig Sacrament, in de Luikse regio beter bekend als ‘La Fête-Dieu’. Bij de instelling van het feest in 1246 speelde de heilige Juliana een belangrijke rol. Meer dan dertig jaar eerder al had zij een visioen gehad van een onvolledige maan: naderhand zou zij inzien dat dit een boodschap was betreffende een onvoltooide liturgische cyclus, en dat met name een feest rond het Heilig Sacrament ontbrak. Het was de jonge en bescheiden monnik Jean de Cornillon die aan het werk gezet werd om dit nieuwe feest in een officie gestalte te geven.

Zoals gebruikelijk in die tijd waren teksten van kerkvaders als Ambrosius en Augustinus de belangrijkste voedingsbodem voor het liturgisch programma van het officie. Naast kerkvaders kwamen ook meer eigentijdse auteurs aan bod, zoals Alger de Liège en Pierre Lombard.

Op het muzikale vlak vertrok Jean vanuit een programma dat ook in andere officies reeds toegepast was: de antifonen volgen de nummering van de modi. Eerste antifoon eerste modus, tweede antifoon tweede modus, enzovoort. Het werd een soepel, verzorgd en expressief officie, een interessante getuige van de Luikse muzikale traditie. Het officie van Jean kende goede verspreiding in het bisdom Luik, en ook richting Duitsland, Moravië en Polen. Nog in dezelfde dertiende eeuw schreef Thomas van Aquino een ander officie voor hetzelfde feest. Dit werd al gauw het universele officie van Corpus Christi, ook al werd Jeans officie in de Luikse Saint-Martin zeker tot in de zestiende eeuw gezongen.

Een van de meest volledige bronnen voor het officie van Jean de Cornillon is een handschrift uit Tongeren (ca. 1300), dat in de Koninklijke Bibliotheek van Den Haag bewaard wordt, onder het nummer 70 E 4.  In net hoefnagelschrift staan er de antifonen en responsoria, de hymne en een sequens uitgeschreven. Psallentes selecteerde uit de 21 bladzijden van het officie voor het Heilig Sacrament gezangen voor de eerste vespers en de derde nocturne van de metten, en vulde dit aan met de sequens Laureata plebs.

Hendrik Vanden Abeele