Naar aanleiding van de wereldcreatie van de multimediale opera Revelations van de componist Wim Henderickx, gebaseerd op het werk van Hadewijch, hebben een aantal organisaties de handen in elkaar geslagen om het werk van deze dertiende-eeuwse mystica onder de aandacht te brengen en een Hadewijchfestival onder de titel ‘Die minne es al’ te organiseren. Het volledige programma vind je op de website van de Literaire Canon.
Psallentes is op dit Hadewijch-festival aanwezig op vrijdag 12 mei 2017 te Antwerpen, en op donderdag 18 mei 2017 te Gent, met het speciaal voor deze gelegenheid samengestelde programma ‘Sanc van minnen’.
Psallentes legt zich in ‘Sanc van minnen’ toe op een repertoire van Latijnse sequensen en Middelnederlandse liederen uit de late middeleeuwen. In elk van de zes delen van het programma staat een lied van de Brabantse mystica Hadewijch centraal. Zij dichtte rond 1250 geestelijke minneliederen. Soms deed ze dat op melodieën die ze aan gregoriaanse sequensen of hymnen ontleende — met tot gevolg dat in haar Middelnederlandse tekst soms Latijnse woordjes opduiken. In andere gevallen had ze trouvère-deuntjes in het hoofd toen ze haar rijmschema’s vastlegde.
Voor een goed begrip van de Hadewijch-liederen in dit programma is het nodig even stil te staan bij het woord dat er het meest in voorkomt: de minne. Hadewijch vond dat het haar taak was de haar toevertrouwde religieuze vrouwen tot de ware minne te brengen. De taal en de beelden die ze in haar gedichten gebruikt doen sterk denken aan de hoofse liefdeslyriek van de trouvères – haar illustere tijdgenoten. Maar waar het bij de trouvères toch altijd nog over een menselijke vorm van (meestal onbeantwoorde) liefde of verliefdheid gaat, is Hadewijch met iets heel anders bezig: zij wil de liefde ervaren als een plaats waar de mens God ontmoet. Vanuit de totale overgave in liefde aan de medemens en aan God wordt geestelijke volmaaktheid bereikt. Met God kan dan mogelijk een mystieke eenheid ontstaan. Echt volmaakt zal die eenheid bij leven echter nooit worden – de eeuwige deelname eraan wordt pas na de dood bereikt.
De liederen van Hadewijch worden aangevuld met uit Vlaamse en Nederlandse begijnhoven afkomstige gregoriaanse hymnen, responsoria en sequensen; met de slothymne uit Hildegard von Bingens Ordo virtutum; met vroege meerstemmige muziek uit de Codex Calixtinus; met een tweestemmig lied uit de traditie van de Moderne Devotie; en met werk van Suster Bertken. Psallentes baseert zich voor de melodieën van vijf Hadewijch-liederen in dit programma hoofdzakelijk op het speurwerk van wijlen Louis Grijp (Hadewijch, Liederen, uitgegeven door Veerle Fraeters & Frank Willaert, Groningen, Historische Uitgeverij, 2009). Voor het lied Ay, al es nu die winter cout maakte Hendrik Vanden Abeele een nieuwe melodie.
Hendrik Vanden Abeele, met dank aan Frank Willaert
Psallentes Oude Muziek 