Zaterdag/saturday 31 maart/march Bloemendaal, dorpskerk, 16u
In het Franciscanenklooster van Fribourg/Freiburg in Zwitserland wordt een antiphonale (een boek met gezangen voor het officie) bewaard dat mogelijk, of zelfs zeer waarschijnlijk, daar ter plekke gemaakt werd aan het eind van de dertiende eeuw. Het klooster werd gesticht in 1254, op een ogenblik dat de nog zeer jonge orde (gesticht in 1209 door Franciscus zelf) in volle expansie was. Er wordt geschat dat de orde van de Franciscanen tegen het eind van de dertiende eeuw 35.000 leden telde. Het manuscript is zeker na 1260 gemaakt, omdat er bepaalde teksten gebruikt worden die in dat jaar op het Generaal Kapittel van de orde werden vastgelegd. Het is zeker Franciscaans, gezien de aanwezigheid van officies (verzamelingen van gezangen voor bebaalde gebedsdiensten) voor onder meer Franciscus van Assisië en Antonius van Padua. Het manuscript is relatief sober – het is dan ook vroeg-Franciscaans – en de noten op vier lijntjes zijn snelle kwadraatneumen: licht tot sterk naar rechts hellende vierkante noten, met elkaar verbonden naar gelang hun positie binnen de lettergreep of het woord. Dit manuscript is vooral opvallend vanwege het voorkomen van een voor de lezing van de lamentaties uitgeschreven melodie. Die melodie wijkt overigens niet erg af van wat vandaag in de doorsnee boeken van gregoriaans te vinden is. In het gregoriaans is zevenhonderd jaar niets.
Meer nog dan een evocatie van een eeuwenoude christelijke traditie, wil Psallentes met dit concert uitzoomen naar het steeds doordraaiende rad van de seizoenen – in dit geval dan de breuklijn tussen het donker van de winter en de wedergeboorte van het lentelicht.
Aan dat licht zelf komen we in ‘Tenebrae’ niet toe: gaandeweg worden één voor één een reeks kaarsen gedoofd. Een heel sfeervol, zuiver, stil en eenvoudig gebeuren, vrijwel zonder beweging – maar niet onbewogen.
Psallentes Oude Muziek 